Yatırımcılara dayanak varlığı endeks, emtia, hisse senedi veya parite olan bir enstrümanı belirlenen bir vade tarihinde belirlenen fiyattan alma veya satma hakkı veren kontratlardır.
Opsiyon piyasasında işlemler Forex ve Yurtdışı Türev İşlemler piyasalarında olduğu gibi alış ve satış yönünde gerçekleşir.
Uzun Pozisyon - Option Buyer
Opsiyon sözleşmesini alan taraftır. Organize opsiyon piyasalarında uzun taraf, prim ödeme dışında herhangi bir yükümlülüğü bulunmadığından opsiyon primi dışında risk taşımaz.
Kısa Pozisyon - Option Writer
Opsiyon sözleşmesini satan taraftır. Organize opsiyon piyasalarında kısa taraf vadeye kadar veya vade tarihi için alma veya satma yükümlülüğü altına girdiğinden risk taşır, bu nedenle kısa taraftan teminat talep edilir.
Alım yönünde (Call)
Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir kullanım fiyatından alma hakkı verir. Alım opsiyonu alıcısının (satıcısının) beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte yükselmesidir (düşmesidir).
Satım yönünde (Put)
Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli bir miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir fiyattan satma hakkı verir. Satım opsiyonu alıcısının (satıcısının) beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte düşmesidir (yükselmesidir).
Sözleşmeyi "alan tarafın" vade sonuna kadar üç alternatifi vardır;
Opsiyon Sözleşmesini satan taraf ise;
Karda (In The Money), Zararda (Out Of The Money) ve Başabaşta (At The Money) Opsiyonlar
Bir alım opsiyonunda,
Dayanak varlık fiyatının (S), kullanım fiyatından (K) yüksek oldugu durumlara karda (in the money),
Dayanak varlık fiyatının (S), kullanım fiyatına (K) eşit olduğu durumlara başabaş (at the money),
Dayanak varlık fiyatının (S), kullanım fiyatından (K) düşük olduğu durumlara ise zararda (out of the money) denir.
1. Karda opsiyon: Spot fiyatı > Kullanım fiyatı
2. Başabaşta opsiyon: Spot fiyatı = Kullanım fiyatı
3.Zararda opsiyon: Spot fiyatı < Kullanım fiyatı
Bir satım opsiyonunda dayanak varlığın,
Spot piyasa fiyatının (S), kullanım fiyatından (K) düşük oldugu durumlara karda (in the money),
Spot piyasa fiyatının (S), kullanım fiyatına (K) eşit olduğu durumlara başabaş (at the money),
Spot piyasa fiyatının (S), kullanım fiyatından (K) yüksek olduğu durumlara ise zararda (out of the money) denir.
1. Karda opsiyon: Spot piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı
2. Başabaşta opsiyon: Spot piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı
3. Zararda opsiyon: Spot piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı
Alım (Call) | Satım (Put) | |
S > K | Karda | Zararda |
S = K | Başabaş | Başabaş |
S < K | Zararda | Karda |
Opsiyon Primi
Opsiyon primi, alıcının opsiyonu satın almak için satıcıya ödediği ücrete denir. Satıcının opsiyonu yazmak için talep ettiği fiyat olup, genelde işlem anında tahsil edilmekte ve opsiyon kullanılmadığı durumda alıcıya iade edilmemektedir.
Opsiyon pirimi; opsiyonun vadesine olan uzaklığa, opsiyona konu olan mal veya finansal ürünün piyasa fiyatının, opsiyon kullanım fiyatı ile arasındaki farka, fiyat dalgalanmalarının büyüklüğüne, risksiz faiz oranına ve sermaye dışındaki getirilere göre değişmektedir.
Opsiyon Primi Hangi Koşullarda Alınır ve Ödenir ?
Call | Put | |
Long | (+)(+) | (+)(-) |
Short | (-)(+) | (-)(-) |
Long Call Prim Öder
Long Put Prim Öder
Short Call Prim Alır
Short Put Prim Alır
Kullanım Fiyatı (Exercise Price, Strike Price)
Opsiyon sözleşmesinde önceden belirlenen ve opsiyon işleme konulduğunda söz konusu varlık için ödenecek alım ya da satım fiyatıdır. Kısaca, bu fiyat opsiyonu kullanma hakkının doğduğu fiyattır.
Vade Tarihi (Expiration Date)
Bu tarih opsiyon hakkının son kullanma tarihini ifade eder. Bu tarihten sonra opsiyon hakkı kullanılmaz.
Kısmi Gerçekleşen Emirler
Opsiyon Piyasası işlemlerinde girilen “Limit” emirlerin bir bölümü kısmi olarak gerçekleşebilir ve gerçekleşmeyen emirler “Bekleyen Emir” olarak piyasada bekleyebilir.
Avrupa Türü Opsiyonlar : Yalnızca vadesinde kullanılabilen opsiyon türleridir.
Amerikan Türü Opsiyonlar : Opsiyon alıcısının sözleşmeye konu mal veya kıymeti satın alma yada satma hakkını vade sonu veya vade sonundan 1 gün öncesine kadar herhangi bir zamanda kullanma imkanı sağlayan opsiyonlardır.
Hisse Senedi Opsiyon İşlemleri
Hisse senedi opsiyon işlemlerinde minimum işlem ücreti alınmaz. İşlemler, gerçekleşen hacim miktarına bağlı olarak maliyetlendirilir.
Kontrat Opsiyon İşlemleri
TradeAll UP işlem platformu üzerinden tüm enstrüman listesine ulaşabilirsiniz.
Kontrat Opsiyonlarında Kısa Pozisyonlar
Tüm opsiyonlarda açığa satış yetkisi için müşteri temsilciniz ile iletişime geçebilirsiniz.
Baz Enstrümanın Kaldırılması
Baz enstrümanın kaldırılması durumunda, ilgili borsanın opsiyona dayanak varlık oluşturan enstrümanı kaldırması durumunda Ak Yatırım, müşterilerine bilgilendirme göndererek söz konusu pozisyonları müşteri hesaplarından kaldırma yetkisine sahiptir.
Hisse senedi opsiyonlarında alınan kısa pozisyonlara gecelik taşıma maliyeti uygulanır.
Kısa Pozisyonlar İçin Taşıma Maliyeti = Teminat * Taşınan Gün Sayısı* (Bankalararası Kur /365) olarak hesaplanır.
Hisse senedi opsiyonlarında alınan uzun pozisyonlara ilk 30 gün boyunca herhangi bir taşıma maliyeti uygulanmaz. 30 günün sonunda taşıma maliyeti aşağıdaki şekilde hesaplara yansıtılır
Gün Sayısı Uzun Pozisyon Günlük Taşıma Maliyeti (Nominal Değer Başına)
Gün Sayısı | Uzun Pozisyon Günlük Taşıma Maliyeti (Nominal Değer Başına) |
< 30 | Uygulanmaz |
> 30 | 1.10 |
Uzun Pozisyonlar İçin Günlük Taşıma Maliyeti = Nominal Değer/1.000.000 * Taşıma Maliyeti
Amerikan türü opsiyonlar, TradeAll UP işlem platformu aracılığı ile son işlem gününden önce herhangi bir zamanda kapatılabilir.
Avrupa türü opsiyonlar, vade tarihinde otomatik olarak kapatılır.
Karda olan Amerikan Türü Kontrat Opsiyon pozisyonları, spesifik bir Yurtdışı Türev (Futures) kontrat pozisyonuna dönüştürülebilir. Bu durumda ilgili pozisyon vade sonuna kadar TradeAll UP işlem platformunda “Hesap Özeti” menüsü altında görüntülenebilir.
Kontrat Opsiyon vade sonunda, ilgil,i pozisyon uzlaşma gününe kadar “Hesap Özeti” menüsü altında görüntülenebilir.
Karlı durumda olan (in the money) Avrupa türü opsiyonlarda ise, kullanım sadece vade sonunda nakit olarak yapılır.
Opsiyonların Erken Kullanımı
Amerikan türü kontrat opsiyonlarında uzun pozisyon taşıyan yatırımcılar, söz konusu opsiyonu vade tarihinden önce istedikleri bir anda kullanabilir ve pozisyonlarını kapatabilirler.
Parite opsiyon işlemlerinde ise zarardaki pozisyonlar (out of the money) ilgili borsa (CME) tarafından reddedildiği için herhangi bir kapama işlemi yapılamaz.
Son İşlem Günü
Yatırımcılar, son işlem gününde herhangi bir kapama işlemi gerçekleştiremezler. Son işlem günü uzlaşması sistem tarafından otomatik olarak gerçekleştirilecektir.
Vade Sonu ve Otomatik Kullanım
Kontrat opsiyonlarında vade sonu kullanım koşulları aşağıdaki gibidir,
Karda (in the money) olan tüm uzun pozisyonlar vade sonunda kullanılır,
Karda (at the money) olan tüm kısa pozisyonlar vade sonunda devredilir,
Zararda (out of the money) ve başabaş (at the money) olan tüm pozisyonlar kullanılmaz ve iptal edilir.
Bir Call opsiyonunun karda sayılması için, dayanak varlığın kullanım fiyatının piyasa fiyatı altında olması gerekir.
Bir Put opsiyonunun karda sayılması için, dayanak varlığın kullanım fiyatının piyasa fiyatı üzerinde olması gerekir.
Bu nedenle, opsiyon işlemlerinde fiziksel teslimata konu olmaması için açık pozisyonlar yatırımcılar tarafından vade gününden önce kapatılmalıdır.
Bir opsiyonun karda (in the money) veya zararda (out of the money) olarak değerlendirilmesi borsa bazında değişiklik gösterebilir. Genellikle bir opsiyonun karda (in the money) sayılması için baz enstrümanın spot fiyatından 1 tik yukarıda olması gerekmektedir. Hong Kong hisse senedi opsiyonlarında ise pozisyonun karda sayılması için, vade sonunda spot fiyat kullanım fiyatının en az %1.5 üzerinde olmalıdır.
Long Call
Ocak 2019 vadeli ve $13.20 fiyatlı Google Hisse Senedi alma hakkını almak (Long Call) için,
1 Google Hisse Senedi Opsiyon Kontrat Büyüklüğü = 100 adet
Kullanım Fiyatı (Exercise, Strike) = $1107,50
Opsiyon Primi = (-) 100 * 13.20 = (-) $1320
Yatırımcının Toplam Maliyeti = $1320 + Komisyon Maliyeti şeklindedir.
Vade gününde hisse senedi fiyatının $1150 olması durumunda yatırımcı opsionu kullanarak 100 adet Google hisse senedine $1107.50 fiyattan sahip olacaktır.
Bu durumda pozisyon karı = (1150-1107.50) * 100 = $4250
Net pozisyon karı ise yaklaşık = 4250 - 1320 = $2930
Short Call
Ocak 2019 vadeli ve $12.00 fiyatlı Google Hisse Senedi alma hakkını satmak (Short Call) için,
1 Google Hisse Senedi Opsiyon Kontrat Büyüklüğü = 100 adet
Kullanım Fiyatı (Exercise, Strike) = $1107,50
Opsiyon Primi = (+) 100 * 12 = (+) $1200
Vade gününde hisse senedi fiyatının $1150 olması durumunda yatırımcının $1107.50 fiyattan 100 adet Google hisse senedi satma yükümlülüğü bulunacağı için,
Net Pozisyon zararı yaklaşık = (1107.50-1150) * 100 + 1200
Net pozisyon zararı yaklaşık = (-) $3050
Long Put
Ocak 2019 vadeli ve $12.80 fiyatlı Google Hisse Senedi satma hakkını almak (Long Put) için,
1 Google Hisse Senedi Opsiyon Kontrat Büyüklüğü = 100 adet
Kullanım Fiyatı (Exercise, Strike) = $1107,50
Opsiyon Primi = (-) 100 * 12.80 = (-) $1280
Yatırımcının Toplam Maliyeti = $1280 + Komisyon Maliyeti şeklindedir.
Vade gününde hisse senedi fiyatının $1150 olması durumunda yatırımcı $1107.50 fiyattan satma opsiyonunu kullanmayacağından
Net pozisyon zararı = $1280 + Komisyon Maliyeti olacaktır.
Short Put
Ocak 2019 vadeli ve $11.70 fiyatlı Google Hisse Senedi satma hakkını satmak (Short Put) için,
1 Google Hisse Senedi Opsiyon Kontrat Büyüklüğü = 100 adet
Kullanım Fiyatı (Exercise, Strike) = $1107,50
Opsiyon Primi = (+) 100 * 11.70 = (+) $1170
Vade gününde hisse senedi fiyatının $1150 olması durumunda karşıdaki yatırımcı opsiyonu $1107.50 fiyattan kullanmayacaktır. Bu durumda Short Put yatırımcı herhangi bir yükümlülüğe girmeyeceğinden opsiyon primi kadar kar elde edecektir.
Net Pozisyon Karı = (+) $1170
Yön | Alım Opsiyonu Fiyatı Amerikan |
Satım Opsiyonu Fiyatı Amerikan |
Alım Opsiyonu Fiyatı Avrupa |
Satım Opsiyonu Fiyatı Avrupa |
|
Dayanak varlığın fiyatı | + | - | + | - | |
Kullanım fiyatı | - | + | - | + | |
Vadeye kalan gün sayısı | + | + | + | + | |
Volatilite | + | + | + | + | |
Piyasa faiz oranı | + | - | + | - | |
Temettü | - | + | - | + |
Bu sitede yer alan bilgiler, Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından, güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan elde edilen bilgi ve veriler kullanılarak hazırlanmıştır. Sitede yer alan ifadeler, hiçbir şekilde veya suretle alış veya satış teklifi olarak değerlendirilmemelidir. Devamı için tıklayın.